Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorca powinien brać pod uwagę ryzyko związane
z możliwym brakiem uregulowania płatności za usługi ze strony kontrahentów, co w konsekwencji prowadzi do powstania zadłużenia. Możliwe jest oczywiście odzyskiwanie należnych środków, istnieją jednak metody, które mogą zabezpieczyć należności i ograniczyć ewentualne ryzyko. W polskim prawie występuje szereg możliwych zabezpieczeń, które może podjąć przedsiębiorca, chcąc zabezpieczyć należności związane ze sprzedażą towarów jak i usług.
Rodzaje zabezpieczeń
Zabezpieczenia wierzytelności można podzielić na dwa rodzaje – osobiste i rzeczowe. O zabezpieczeniu osobistym mówi się w przypadku, kiedy wierzyciel ma możliwość dochodzenia powstałego zadłużenia
z całego majątku osoby gwarantującej zabezpieczenie. Mówiąc prościej przedsiębiorca, który występuje w roli wierzyciela, może dochodzić spłaty powstałego zadłużenia zarówno od głównego dłużnika, jak i z całego majątku osoby, która udzieliła zabezpieczenia na rzecz dłużnika.
W kontekście zabezpieczeń osobistych mówi się o: cesji wierzytelności, gwarancji bankowej, poręczeniu, wekslu, dobrowolnemu poddaniu się egzekucji przez dłużnika, przystąpieniu do długu (bez zwalniania dłużnika z obowiązku uregulowania długu) oraz przejęciu długu (w tym przypadku osoba trzecie przejmuje dług,
a dłużnik pozostaje z niego zwolniony).
Cesja wierzytelności
Cesja wierzytelności, inaczej przelew wierzytelności polega na przeniesieniu długu (na podstawie umowy) z dotychczasowego wierzyciela, na nowego nabywcę wierzytelności (cesjonariusza). Jako formę zabezpieczenia stosuje się ją w ten sposób, że dłużnik przenosi na wierzyciela swoje należności od innego podmiotu – nazywanego trzeciodłużnikiem.
Gwarancja bankowa
Chcąc zabezpieczyć transakcję, można skorzystać z gwarancji bankowej. W tej sytuacji bank jest gwarantem spłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz wierzyciela, w przypadku gdy płatność nie zostanie dokonana przez kontrahenta (zleceniodawcy). Gwarancja bankowa jest umową korzystną dla każdej ze stron, ponieważ w sytuacji niewykonania świadczenia przez dłużnika nie trzeba wchodzić na drogę sądową i rozpoczynać postępowania egzekucyjnego. Warto nadmienić, że ten rodzaj zabezpieczenia jest płatny. W zależności od rodzaju gwarancji, jej wysokości oraz waluty, w której została udzielona, bank ustala warunki, na podstawie których określa cenę udzielanego zabezpieczenia.
Poręczenie
Poręczenie jest rodzajem umowy, który przenosi dług na osobę trzecią (określoną w umowie), w sytuacji gdyby dłużnik nie wywiązał się ze spłaty należności. Takie rozwiązanie jest nazywane solidarnym, co
w praktyce oznacza, że wierzyciel może domagać się spłaty zobowiązań zarówno od dłużnika, jak i od poręczyciela. Umowa poręczenia jest ważna tylko w momencie, kiedy poręczyciel złoży oświadczenie dotyczące przejęcia długu na piśmie.
Weksel
Weksel jest rodzajem papieru wartościowego, na podstawie którego wskazuje się osobę odpowiedzialną za spłatę zobowiązania, kwotę do zapłaty, jak również osobę, na rzecz której należy dokonać zapłaty należności. Warto nadmienić, że wystawienie weksla nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi kosztami. Weksel może zostać wystawiony przez osobę fizyczną, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, spółka osobowa i kapitałowa, jak również inne osoby prawne.
Dobrowolne poddanie się egzekucji
O dobrowolnym poddaniu się egzekucji mówi się w sytuacji, gdy dłużnik złoży stosowne oświadczenie
w formie aktu notarialnego. W tym przypadku nie ma dodatkowego podmiotu, który będzie odpowiedzialny za przejęcie zadłużenia.
Zabezpieczenie rzeczowe natomiast dotyczy określonego przedmiotu, który należy do majątku dłużnika, niezależnie od tego, czyją jest własnością. Do najpopularniejszych rodzajów zabezpieczeń rzeczowych należą m.in. zastaw, hipoteka, zastaw rejestrowy, przewłaszczenie na zabezpieczenie, kaucja.
Zastaw
Zastaw jest rodzajem umowy, który może obowiązywać zarówno rzeczy ruchome, jak i prawa. Zastaw nie może zostać przeniesiony bez przenoszenia wierzytelności. W tym przypadku wygaśnięcie zastawu następuje w momencie spłaty zadłużenia. W sytuacji, gdy zastaw dotyczy mienia ruchomego, do ustanowienia zastawu niezbędna jest umowa, jak również wydanie rzeczy wierzycielowi lub ustalonej osobie trzeciej. Zastaw może również obowiązywać prawa zbywalne (poza prawami autorskimi, które są prawami niezbywalnymi, niepodlegającymi zastawowi), których wartość rynkowa jest możliwa do określenia. Do praw zbywalnych zalicza się akcje, obligacje czy wartości niematerialne i prawne.
Zastaw rejestrowy
Zastaw rejestrowy regulowany jest odrębną ustawą (o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów),
w związku z czym występują pewne różnice w porównaniu do zastawu umownego. Przede wszystkim, aby ustanowić zastaw rejestrowy, niezbędne jest zawarcie umowy w formie pisemnej między wierzycielem
a właścicielem rzeczy. Ponadto, aby zastaw rejestrowy był skuteczny, niezbędne jest wpisanie go do rejestru zastawów, który jest prowadzony przez właściwy sąd rejonowy (dotyczy sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby firmy zastawcy).
Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Przewłaszczenie na zabezpieczenie i zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej dotyczy przeniesienia własności rzeczy ruchomej na rzecz wierzyciela do momentu, kiedy dłużnik dokona spłaty całości lub określonej części zobowiązania. W tym rodzaju umowy rzecz będąca przedmiotem umowy pozostaje w posiadaniu dłużnika i może z niej korzystać na zasadzie określonych warunków.
Weryfikacja kontrahenta przed rozpoczęciem transakcji
Przed podjęciem nowej współpracy warto pozyskać jak najwięcej informacji o nowym kontrahencie,
w celu uniknięcia ryzyka utraty pieniędzy wskutek transakcji z nieuczciwym przedsiębiorcą. Informacji na temat firm krajowych jak i zagranicznych można znaleźć w bezpłatnych rejestrach publicznych (online), ale również można skorzystać z płatnych serwisów np. Biura Informacji Kredytowej (BIK). W zależności od tego, czy potencjalny kontrahent prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, jest wspólnikiem spółki cywilnej, czy kontrahentem jest spółka prawa handlowego informacje dotyczące działalności, należy szukać w przeznaczonych do tego instytucjach.
Informacje dotyczące jednoosobowych działalności gospodarczych oraz spółek cywilnych należy sprawdzać w Centralnej Ewidencji i Informacji
o Działalności Gospodarczej (CEIDG), natomiast informacje o spółkach prawa handlowego można pozyskać z Krajowego Rejestru Sądowego.
