Zatory płatnicze są częstym zjawiskiem, z którym muszą borykać się przedsiębiorcy. Zatory płatnicze mają znaczący wpływ na rozwój gospodarstwa oraz jego stabilność finansową. Na czym polegają i czy można ich uniknąć?
Czym są zatory płatnicze?
Zatory płatnicze to opóźnienia w otrzymywaniu na czas należności od kontrahentów. Nagromadzone powodują utratę płynności finansowej przedsiębiorstwa oraz utrudniają jego rozwój. Do zatorów płatniczych dochodzi w momencie, gdy firma zbyt długo nie otrzymuje płatności od partnerów biznesowych. Kumulacja zadłużeń może oddziaływać na kolejnych przedsiębiorców, powodując tzw. efekt domina. Jest to sytuacja, w której firma, która nie otrzymała należności za wykonane usługi lub dostarczone towary, nie jest w stanie uregulować zobowiązań wobec swoich kontrahentów, powodując tym samym zatory u kolejnych podmiotów.
Zatory płatnicze mają negatywny wpływ na kondycję przedsiębiorstwa. Możliwa utrata płynności finansowej firmy wiąże się również ze zwiększonymi kosztami prowadzenia działalności w przypadku występowania zatorów. Problemy finansowe mogą w konsekwencji doprowadzić do upadku przedsiębiorstwa, natomiast biorąc pod uwagę łańcuch połączonych ze sobą podmiotów, może dojść do spowolnienia rozwoju gospodarczego.
Według danych opublikowanych na stronie rządowej, w Polsce od 80 do 90 proc. przedsiębiorstw deklaruje problemy z otrzymywaniem zapłaty w ustalonym terminie. Ponadto, Europejski Raport Płatności z 2017 roku wykazał, że blisko połowa firm działających na terenie Polski zmuszona jest do akceptowania wydłużonych terminów płatności, które często dochodzą nawet do 180 dni.
Odwlekanie płatności jest przez przedsiębiorców traktowane jako forma taniego kredytowania, z czego często korzystają duże firmy, unikając brania kredytów bankowych. Zwykle problemy te dotykają mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa.
Walka z zatorami płatniczymi w świetle prawa
1 stycznia 2020 roku weszła w życie ustawa stanowiąca o zmianie niektórych ustaw, w tym między innymi: o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dawniej: o terminach zapłaty w transakcjach handlowych). W nowelizacji unormowano narzędzia, dzięki którym przedsiębiorca może zabezpieczyć firmę przed nieuczciwymi kontrahentami, a co więcej skutecznie dochodzić swoich roszczeń. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie następujących zmian:
- Ustalenie maksymalnych terminów zapłaty – 30-dniowych dla podmiotów publicznych
i 60-dniowych dla dużych firm (tzw. transakcja asymetryczna). - Możliwość odstąpienia od umowy w sytuacji, gdy ustalony termin zapłaty przekracza 120 dni.
- Nałożenie na największe firmy obowiązku raportowania praktyk płatniczych ministrowi właściwemu do spraw gospodarki.
- Możliwość ukarania nieuczciwych przedsiębiorców przez UOKiK.
- Możliwość uzyskania ulgi na tzw. złe długi w PIT i CIT.
- Podniesiono wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych z 9,5% do 11,5%.
- wprowadzono ułatwienie z tytułu zabezpieczenia roszczeń w sądzie.
- Wzrost rekompensaty za koszty odzyskiwania należności.
- Traktowanie nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty jako czyn nieuczciwej konkurencji.
Jak zapobiegać powstawaniu zatorów płatniczych w przedsiębiorstwie?
Narzędzia, które oferuje ustawa z 2020 roku, mają na celu ograniczyć powstanie zatorów płatniczych, ale nie eliminują ich całkowicie. Możliwe jest natomiast wprowadzenie przez przedsiębiorstwo profilaktyki zapobiegającej powstawaniu opóźnień w płatnościach, która skuteczniej chroni firmę przed wystąpieniem problemów finansowych. Mowa o monitoringu płatności.
Celem monitoringu należności jest przeciwdziałanie powstawaniu opóźnień w płatnościach. Jest to szereg zadań, które powinny być prowadzone w każdej firmie, w celu utrzymania stabilności finansowej. Monitoring płatności polega przede wszystkim na kontaktach z kontrahentami w celu przypomnienia
o zbliżających się terminach zapłaty za wystawione faktury. Ponadto monitoring należności obejmuje weryfikację przepływu faktur w firmie, poprawności ich wystawiania oraz kontrolę, czy nie są kwestionowane.
Monitoring płatności w przedsiębiorstwie może być realizowany przez dział księgowości, ale również może zostać zlecony profesjonalnej firmie świadczącej usługi w tym zakresie. To zwykle firmy zajmujące się dochodzeniem należności, najskuteczniej przeciwdziałają powstawaniu zadłużenia.
Warto nadmienić, że działania związane z monitoringiem należności wpływają również na ograniczenie dodatkowych kosztów, które musi ponieść przedsiębiorca przy konieczności podjęcia działań windykacyjnych. W myśl zasady – lepiej zapobiegać niż leczyć skuteczniejsze rozpoczęcie monitoringu płatności przynosi większe korzyści przedsiębiorstwu. Celem monitoringu należności jest również wykrycie nierzetelnych kontrahentów oraz ograniczenie współpracy z firmami, których sytuacja finansowa uległa pogorszeniu.
Niewykluczone jest, że mimo prowadzenia w firmie działań związanych z monitoringiem należności dojdzie do powstania opóźnień w płatnościach. W takim przypadku możliwe jest podjęcie natychmiastowych działań, których celem jest odzyskanie długu, a w ostateczności wszczęcie procesu windykacyjnego.
Monitoring należności jest zbiorem działań, których celem jest uniknięcie powstania zatorów płatniczych oraz niedopuszczenie do utraty płynności finansowej firmy.
