Weksel jest popularną formą zabezpieczenia wierzytelności, która może służyć do jej ochrony w obrocie gospodarczym. Stanowi rodzaj papieru wartościowego, który zawiera bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty wyznaczonej kwoty, w określonym terminie przez wystawcę weksla lub osobę, którą wystawca wskazał.
Weksel in blaco, inaczej weksel kaucyjny lub gwarancyjny, zostaje zwykle wystawiony w sytuacji, gdy strony, które zawierają umowę, chcą zabezpieczyć ewentualne roszczenia, ze względu na fakt, że nie są w stanie określić wysokości roszczenia oraz terminu płatności.
Do realizacji praw majątkowych, które są wyrażone w wekslu, uprawniony jest jedynie jego prawny posiadacz. Weksel, aby był ważny, nie wymaga posiadania specjalnej formy i może być sporządzony na zwykłej kartce papieru, jednak niezbędne jest, aby zawierał wszystkie elementy, których formę określa prawo wekslowe (ustawa).
Zabezpieczenie wierzytelności wekslem in blanco
Weksel in blanco jest stosowany zwykle przy transakcjach handlowych. Często wykorzystywany jest przy umowach sprzedaży i stanowi zabezpieczenie płatności za zakupione towary i usługi, oraz jest zabezpieczeniem prawidłowego wykonania zobowiązań. Do należności, które mogą zostać poręczone wekslem, zalicza się gwarancję spłaty kredytu, realizację inwestycji budowlanej, prawidłowego wykonania określonej w umowie pracy, a nawet może stanowić wadium przy okazji zamówień publicznych.
W świetle prawa, weksel in blanco jest dokumentem niepełnym w chwili jego wystawienia, ponieważ zwykle na blankiecie widnieje jedynie podpis wystawcy weksla. Brakujące dane, tj. sumę należności czy termin jej płatności uzupełnia remitent, czyli osoba, na której rzecz ma być dokonana zapłata.
Niestety w obrocie gospodarczym można się spotkać z procederem nadużycia weksla in blanco. Dzieje się tak często w przypadku zapomnianych, zagubionych lub skradzionych weksli. Ten rodzaj papieru wartościowego co do zasady powinien stanowić zabezpieczenie zobowiązań finansowych oraz poprawiać sytuację wierzyciela, jednak może zostać nadużyty. Przed wystawieniem weksla należy wystawić deklarację wekslową, na mocy której należy precyzyjnie ustalić sposób oraz termin, w którym weksel powinien zostać wypełniony oraz dbać o to, aby wystawiać je tylko podmiotom zaufanym, bez możliwości puszczenia weksla w obieg. Ważne, aby deklarację wekslową sporządzić w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, co będzie stanowiło dokument potwierdzający zawarcie umowy przez strony.
Chcąc zabezpieczyć weksel przed jego „puszczeniem w obieg”, należy zmienić na wekslu sformułowanie „na zlecenie” i wpisać „na rzecz”, tym samym uniemożliwiając wierzycielowi przekazanie weksla innej osobie. Konieczne jest również uzupełnienie wszystkich możliwych danych, aby ograniczyć ryzyko ich późniejszego dopisania. Ponadto strony mogą wypełnić deklarację, która zapewni, że strony w momencie zawierania umowy znały jej warunki oraz były przez nie akceptowane.
Mówiąc o wekslu, nie można pominąć poręczenia wekslowego, zwanego inaczej aval. Ten rodzaj poręczenia zobowiązuje osobę trzecią lub osobę już podpisaną na wekslu do zapłaty roszczenia
w momencie, gdy poręczyciel nie dokonał spłaty wierzytelności. Poręczenie wekslowe może dotyczyć całości sumy określonej na wekslu lub wyłącznie jej części. Ważne jest, aby poręczyciel złożył podpis na wekslu lub jego przedłużku, koniecznie przed słowem „poręczam” lub innym bliskoznacznym wyrazem.
Jak długo ważny jest weksel in blanco?
W przypadku upływu terminu przedawnienia weksla nie sprawia, że automatycznie staje się on nieważny, natomiast pozbawia wierzyciela możliwości skutecznego dochodzenia przed sądem roszczenia wynikającego z weksla. Natomiast dochodzenie roszczenia z tytułu weksla in blanco możliwe jest
w terminie 3 lat od daty płatności określonej na wekslu. Trzyletni termin obowiązuje również w sytuacji późniejszego uzupełnienia weksla. W sytuacji, gdy zobowiązanie jako umowa zostało przedawnione,
a weksel został wypełniony w późniejszym terminie, wówczas wierzyciel może dochodzić praw zapłaty
w terminie ww. 3 lat od daty, która została wskazana na wekslu. Należy pamiętać, że wypełnienie weksla po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego nie jest zgodne z deklaracją wekslową, w związku z czym osoba, która podpisała się na wekslu, może podnieść zarzut o niepowstanie zobowiązania wekslowego, w ramach art. 10 Prawa wekslowego.
Dochodzenie należności
Po uzupełnieniu weksla in blanco konieczne jest zawiadomienie o tym fakcie wystawcy. W momencie, gdy dochodzi do opóźnień w zapłacie należności, możliwe jest wytoczenie powództwa wekslowego, które zostaje wszczęte w trybie postępowania nakazowego. Stosowanie weksli w obrocie gospodarczym umożliwia egzekwowanie należności wekslowych w uproszczonym trybie postępowania sądowego. Tryb ten stanowi znacznie udogodnienie dla wierzyciela, ponieważ sprawa rozpoznawana jest przez sąd na posiedzeniu niejawnym, co oznacza, że nie zostaje przeprowadzona rozprawa oraz nie jest wymagane stawiennictwo w sądzie. Ponadto w sytuacji, gdy weksel został prawidłowo uzupełniony stanowi on dla sądu pisemny dowód uznania długu, dzięki czemu możliwe jest wydanie przez sąd nakazu zapłaty. Prawo wekslowe przewiduje wniesienie przez dłużnika zarzutów od nakazu zapłaty w terminie, który nie przekroczy dwóch tygodni od dnia otrzymania nakazu. Ważne jest z punktu widzenia wierzyciela, że składając do sądu jeden pozew, możliwe jest dochodzenie zapłaty od poręczycieli wekslowych odpowiadających solidarnie za zobowiązania wekslowe.
Przedsiębiorcy korzystają z weksli, jako formy zabezpieczenia wierzytelności, ponieważ cechują się niższą opłatą sądową w sytuacji, gdy konieczne jest wstąpienie na drogę sądową. Dochodząc należności na drodze sądowej, wszczynający postępowanie ponosi 5% dochodzonej należności, natomiast w przypadku, gdy podstawą zapłaty jest weksel, wówczas wierzyciel ponosi ¼ z określonych 5%, natomiast pozostałą kwotę musi opłacić dłużnik. W przypadku wejścia na drogę sądową możliwe jest niemal natychmiastowe zabezpieczenie majątku dłużnika przez komornika, po wydaniu przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Ponadto, od daty wydania nakazu zapłaty dłużnik jest zobowiązany opłacić należności w ciągu dwóch tygodni.
